Het verschil tussen chronos en kairos, en wat ik leerde toen ik mijn horloge verloor.
“To grasp kairos time
we have to release some of our anxiety
around chronos time.“
ENUMA OKORO
Leestijd: 5 minuten
door: Annemarie Bijloos
Een gelukkig verlies
Laatst raakte ik mijn horloge kwijt. Het was een smartwatch, met stappenteller, hartslagmeter, slaapmonitor, de hele mikmak. En ik moet zeggen, ik voelde me opgelucht. Bevrijd. Van al die meetinstrumenten – zo er ging haast geen ochtend voorbij waarop niet allereerst naar mijn horloge keek om te zien of (en geloven dat) ik goed had geslapen. Maar ik voelde me ook bevrijd van de tijd, of specifieker, van de klokkentijd. Een beetje dan, nu er niet langer voortdurend wijzertjes in mijn blikveld waren die de minuten onverbiddelijk wegtikten.
Nu ben ik niet de enige die stress ervaart van de tijd. Meer dan de helft van de Nederlanders zegt het te druk te hebben, en meer dan een derde voelt zich minstens een dag per week opgejaagd, zo blijkt uit cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau (Volkskrant 2023).
Het is natuurlijk de vraag of we daadwerkelijk meer te doen hebben dan vroeger, maar we lijken tijd in ieder geval te ervaren als iets waar we nooit genoeg van hebben.
Hoe de oude Grieken dachten over tijd
Chronos is een lineair begrip dat de tijd opsplits in verleden, heden en toekomst. Het is de kwantitatieve, meetbare tijd van milliseconden en etmalen, die we goed kunnen besteden of juist verspillen. We zeggen dat de tijd tikt of vliegt, op niemand wacht of ‘gjin skoft hald’ (Fries voor ‘de tijd houdt geen pauze’). Als we tijdsdruk ervaren, dan hebben we het over chronos tijd.
Maar dan is er ook kairos, ofwel; precies het juiste moment, een soort goddelijke timing. Het vindt zijn origine in de kunde van het boogschieten, waarin kairos het moment is waarop de boogschutter de perfecte opening vindt om de pijl het doel te laten raken.
Als chronos een lijn is, is kairos een cirkel. In de doordenderende chronos tijd opent zich een ruimte van kairos, een portaal naar een non-lineaire tijd, waarin we de tijd uit het oog verliezen, opgaan in het moment, volledig aanwezig zijn. Denk aan die boogschieter. Haar doel komt in zicht, ze spant de boog. De tijd lijkt te verdikken of te vertragen, stil te staan of misschien wel even helemaal te stoppen. Dan openbaart zich het gunstige moment. Ze schiet. Raak.
Leven in kairos
Een kairos moment kan zich overal voordoen, en is niet gebonden aan chronologische tijdseenheden. Het kan dus een plotselinge ingeving zijn, om die ene vriend te bellen of dat ene goede nummer weer eens op te zetten. Maar ook ‘meditatie, rustig lezen, wandelen, uit het raam staren, vissen, naar kunst kijken, dansen, langzaam koken, echt luisteren, handelen als je intuïtie spreekt, dit zijn allemaal dingen die je aandachtig, open en afgestemd houden in het huidige moment, waar kansen liggen, in het hier en nu’ (Okoro in Financial Times 2021).
Vaak zijn we zo druk, dat we kairos momenten niet eens opmerken. En ook als we ze wel zien, worden we afgeleid door binnenkomende belletjes, een pakketbezorger voor de deur, de gedachte dat je nog boodschappen moet doen of het lampje in de hal vervangen moet worden. Zoals de titaan Kronos (ook ‘Vader Tijd’ genoemd) zijn eigen kinderen opat in een poging te voorkomen dat ze hem van de troon zouden stoten, worden wij ‘opgegeten’ door chronos tijd.
Buiten de tijd gaan staan
Hoe kunnen we ons hiervan losmaken, in ieder geval af en toe of eens wat vaker? Schrijver Enuma Okoro stelt dat, ‘om kairos tijd te vatten, we wat van onze angst rondom chronos tijd moeten loslaten’ (Financial Times 2021). Zelf probeert ze bijvoorbeeld, ondanks haar werkdruk en de chaos van alledag, gehoor te geven aan de innerlijke behoefte die ze dagelijks voelt om naar buiten te gaan, een wandeling te maken.
Ik zou nu kunnen eindigen met de slagzin: ‘grijp een kairos moment, boek een massage!’ Maar wat we als een kairos moment ervaren, kan van mens tot mens verschillen. Of het nu wandelen, een massage of iets heel anders is, je ontvankelijk maken voor kairos heeft iets bevrijdends. Om jezelf, al is het maar eventjes, naast de uiteindelijk allesverslindende tijd te plaatsen. Je af te vragen hoe dit moment er eigenlijk uitziet. En daar met je hele wezen bij aanwezig te zijn.
En als je niet weet waar je moet beginnen, kun je ook eens je horloge afdoen.
Bronnen
Druk, druk, druk. Is het leven echt zo veel gejaagder dan vroeger? Anna van den Breemer i.s.m. Serena Frijters, Volkskrant, 1 april 2023.
How Covid changed our sense of time. Enuma Okoro, Financial Times, 5 februari 2021.
Annemarie Bijloos is filosofe, masseuse en yoga docent.
Meer van haar verhalen kun je hier lezen.
0 reacties